تمایز و وابستگی راهکاری منطقی در گفت‌وگوی فقه و اخلاق

دربارۀ اینکه در بستر تعامل متشابک علوم اسلامی، چه ترابطی میان دو دانش فقه و اخلاق برقرار است، گاه نظریات متباین و ناهمگونی به‌چشم می‌خورد که مجموعۀ آنها را در اضلاعی متکثر در چهار دستۀ اتحاد و یگانگی، تعارض و ناسازگاری، تداخل فقه بر اخلاق و تمایز و وابستگی می‌توان تقسیم کرد و به ترازوی نقد سنجید. این پژوهش با روش تحلیلی – مقایسه‌ای و با نگاه عدم فروکاهی یکی به سود دیگری، پس از بررسی رویکردهای چهارگانۀ فوق، نظریۀ تمایز با رویکرد سازگاری و وابستگی را بر خواهد گزید که هدف اصلی، کارآمد کردن هر دو علم دینی، به‌ویژه گرایش نوپدید اخلاق یعنی اخلاق کاربردی خواهد بود. وجوه تمایز فقه و اخلاق در رئوس ثمانیۀ دو علم، شاکلۀ اصلی تحقیق است که از جهات مختلف و به‌صورت موردپژوهانه آنها را به بحث خواهد کشاند که به‌ترتیب جایگاه، هویت معرفتی، موضوع، نظام محمولات، شرایط تحقق، هدف، گستره و روش مهم‌ترین موارد افتراقی این دو دانش اسلامی هستند که دربارۀ آنها بحث خواهد شد. طرح رشد نامتوازن و دردمندانۀ علم اخلاق در خاستگاه تاریخی و فکری آن، در مقایسۀ با رفیق دیرینه‌اش یعنی فقه و بیان برخی تشابهات اولیۀ آنها از دیگر مباحث مرتبط و مؤثر در تحقیق پیش‌رو هستند.